การเดินลวดและการตัดแต่ง
สร้างเส้นสายที่ทรงพลังด้วยเทคนิคเลือกขนาดลวด พันมุม 45° และถอดลวดอย่างปลอดภัย ด้วยประสบการณ์จากทีมเพาะบอนไซของเรา
ทำไมต้องเดินลวด
การเดินลวดช่วย “กำหนดโครงสร้าง” ให้ไม้สร้างบุคลิกตามสไตล์ที่ต้องการ (เช่น ชลอว์ – ลีแรนดารี่) ร่วมกับการตัดแต่งยอด ทำให้เกิดเส้นสายที่มีพลัง
- ช่วยปรับตำแหน่งกิ่งตาที่ขึ้นในมุมไม่ต้องการ
- เปิดช่องแสงให้โครงสร้างด้านใน และควบคุมทิศทางการเติบโต
- ใช้แก้ไขกิ่งที่เคยเสียรูป หรือหลังการตัดแต่งหนัก
เลือกขนาดและชนิดลวด
- ลวดอลูมิเนียม: เหมาะสำหรับผู้เริ่มต้น ยืดหยุ่น ถอดง่าย ใช้กับไม้ใบกว้างและไม้เมืองร้อน
- ลวดทองแดง: แข็งกว่า ใช้สำหรับสนหรือจูนิเปอร์ที่ต้องการแรงกดมาก ควรอบให้ “นิ่ม” ก่อนพัน
- ขนาดลวด: เลือกประมาณ 1/3 ของเส้นผ่านศูนย์กลางกิ่ง เช่น กิ่ง 6 มม. ใช้ลวด 2 มม. หากต้องการแรงกดเพิ่มสามารถพันลวดสองเส้นคู่กัน
Tip: ทดลองพันกับกิ่งที่ตัดทิ้งก่อน เพื่อจับแรงและมุม 45° ให้ชินมือ
เตรียมต้นก่อนพันลวด
- คลายดินด้านบนเล็กน้อยและยึดต้นให้มั่นบนโต๊ะ เพื่อไม่ให้ออกแรงแล้วกระถางขยับ
- ตัดกิ่งหรือใบที่ไม่จำเป็นออกก่อนเดินลวด เพื่อลดแรงถ่วงและเห็นโครงชัด
- พ่นน้ำเล็กน้อยให้กิ่งยืดหยุ่น (โดยเฉพาะไม้ใบกว้าง)
ขั้นตอนการพันลวด
- ยึดปลายลวด ฝังลงในดินหรือพันรอบโคนกิ่งหลักหนึ่งรอบเพื่อไม่ให้ลวดไหล
- พันมุม 45° ใช้นิ้วหัวแม่มือคุมแรง ให้ระยะห่างระหว่างรอยพันเท่ากันตลอดเส้น
- พันกิ่งคู่ หากต้องการควบคุมสองกิ่งที่ออกจากจุดเดียวกัน ให้พันเป็นรูปเลขแปดเพื่อประหยัดลวดและเพิ่มแรงกด
- ตัดปลายลวด ให้เหลือปลายประมาณ 3–5 มม. สำหรับปรับเพิ่มเติม อย่าปล่อยปลายแหลมยื่นออกมา
เทคนิคการดัดและสร้างเส้นสาย
- ดัดด้วยสองมือ มือหนึ่งประคองโคน อีกมือหมุนกิ่งอย่างช้า ๆ ในทิศทางเดียว
- หลีกเลี่ยงการดัดกลับสลับไปมา เพราะเนื้อไม้จะเสียและแตก
- สำหรับจูนิเปอร์ ให้ทำ Deadwood (เส้นชาริง/จิน) ก่อน แล้วจึงเดินลวดกิ่งที่เหลือ
- ใช้ไม้รองหรือยางพันจุดที่ต้องดัดโค้งมาก เพื่อป้องกันลวดทิ้งรอย
การถอดลวดอย่างปลอดภัย
โดยทั่วไปลวดจะอยู่บนกิ่ง 6–12 สัปดาห์ ขึ้นอยู่กับอัตราการเติบโต
- ตรวจทุก 2–4 สัปดาห์ หากเห็นลวดเริ่มจมผิวไม้ให้ถอดทันที
- ใช้คีมตัดลวดตัดเป็นท่อนเล็ก ๆ แล้วดึงออกทีละชิ้น หลีกเลี่ยงการคลายย้อนเพราะอาจทำให้เปลือกฉีก
- หลังถอดลวด ทายาหรือสารสมานแผลบนจุดที่มีรอย เพื่อให้ไม้ฟื้นเร็ว
คำถามที่พบบ่อย
เดินลวดช่วงไหนของปีดีที่สุด?
ช่วงที่ต้นแข็งแรงและอยู่ในช่วงเจริญเติบโต เช่น ปลายฤดูหนาวถึงต้นฤดูฝน ต้นจะยืดหยุ่นและฟื้นตัวเร็ว
ใช้ลวดเดิมซ้ำได้หรือไม่?
ลวดทองแดงสามารถใช้ซ้ำได้ ถ้าสภาพยังดีและไม่มีรอยเมื่อย แต่ควรอบให้ร้อนก่อนใช้อีกครั้ง ลวดอลูมิเนียมแนะนำให้ใช้ครั้งเดียว
ทำอย่างไรถ้ากิ่งแตกขณะดัด?
รีบคืนกิ่งกลับตำแหน่งเดิม ใช้เทปพันกิ่งหรือยางรัด เพื่อให้แผลปิด ไม่ควรปล่อยให้กิ่งหักค้างไว้ เพราะจะตายได้
แหล่งอ้างอิง
- John Hanby. Wiring Bonsai Trees. Bonsai Today Publications, 2022.
- Bonsai Empire – Wiring Techniques Library, เข้าถึง กุมภาพันธ์ 2025.
- โน้ตการสอนเวิร์กช็อปเดินลวดขั้นกลาง Bonsai Gallery (2567)